Chi phí tố tụng là một chế định truyền thống trong tố tụng dân sự, được hiểu là các chi phí mà người nộp đơn khởi kiện, nguyên đơn, bị đơn, người yêu cầu giải quyết việc dân sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan phải nộp để Tòa án giải quyết các yêu cầu của họ trong vụ án, vụ việc dân sự. Trong Bộ luật tố tụng dân sự 2015, chi phí tố tụng được chia thành hai nhóm gồm “Án phí, lệ phí” quy định tại mục 1 và “Các chi phí tố tụng khác” quy định tại mục 2 Chương IX. Về cơ bản, pháp luật tố tụng dân sự quy định về nghĩa vụ tạm ứng chi phí, chịu chi phí; xử lý tiền tạm ứng chi phí tố tụng khá chi tiết đầy đủ. Đặc biệt các quy định về án phí, lệ phí còn được hướng dẫn cụ thể trong Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/20216 về mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí và lệ phí Tòa án và không gặp nhiều vướng mắc khi thực hiện trong thực tế. Tuy nhiên, đối với chi phí tố tụng khác, được quy định trong Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 tại các Điều 151 đến Điều 169 bao gồm: Chi phí ủy thác tư pháp ra nước ngoài, chi phí ủy thác tư pháp trong nước; chi phí xem xét, thẩm định tại chỗ; chi phí giám định; chi phí định giá tài sản; chi phí người làm chứng; chi phí cho người phiên dịch, luật sư cùng với quy định cụ thể về áp dụng chi phí tố tụng, hiện còn có những vướng mắc về quy định cũng như thực tiễn. Trong phạm vi bài viết này, tác giả mong muốn được trao đổi về vấn đề xác định chi phí định giá tài sản gắn với một vụ án thừa kế, chia tài sản chung cụ thể, qua đó đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định này.

Biện pháp ngăn chặn Tạm giam là một trong những biện pháp ngăn chặn các cơ quan tiến hành tố tụng được áp dụng trong quá trình giải quyết vụ án có ý nghĩa quan trọng để ngăn chặn tội phạm, bảo đảm cho các hoạt động của các cơ quan được thuận lợi, góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm.Tuy nhiên, nếu áp dụng không đúng sẽ xâm phạm nghiêm trọng đến quyền con người như quyền bất khả xâm phạm về thân thể, quyền tự do đi lại của bị can, bị cáo, nhất là đối với nhóm người phạm tội là người dưới 18 tuổi lại càng phải thận trọng hơn… Mặc dù Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành đã quy định cụ thể, rõ ràng các trường hợp được áp dụng biện pháp ngăn chặn Tạm giam như về đối tượng, thẩm quyền, căn cứ, thủ tục áp dụng có ý nghĩa nâng cao trách nhiệm, định hướng nhận thức của chủ thể tiến hành tố tụng nhưng với một số quy định còn có phần mang tính chất “lựa chọn” khi áp dụng phát sinh nhiều quan điểm trái chiều, khó khăn áp dụng trong thực tiễn.

Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015 quy định: “Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm”. Vấn đề đồng phạm có ý nghĩa thực tiễn rất lớn trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung. Hoạt động đồng phạm làm cho hành vi của mỗi người tham gia mang tính nguy hiểm cho xã hội cao hơn, bởi vì khi thực hiện tội phạm đơn lẻ không ít người có thể còn có trở ngại về tâm lý, đắn đo, thiếu quyết tâm, dễ thay đổi ý kiến, thậm chí đôi khi tự ý dừng lại, không tiếp tục phạm tội. Nhưng khi có đồng phạm, mỗi người phạm tội thường sẽ có tâm lý dựa dẫm, ỷ thế vào sức mạnh đông người nên có thể liều lĩnh hơn, quyết tâm phạm tội cao hơn.

Quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất là tài sản có giá trị lớn thường được người dân sử dụng làm tài sản bảo đảm cho các khoản vay tại Ngân hàng và các tổ chức tín dụng. Công tác kiểm sát việc giải quyết vụ án kinh doanh thương mại của Viện kiểm sát là khâu công tác quan trọng, để đảm bảo việc thu thập tài liệu, chứng cứ của Tòa án được khách quan, toàn diện và đầy đủ đúng quy định pháp luật, đồng thời đảm bảo những phán quyết của Tòa án đúng quy định, công bằng trên cơ sở tôn trọng quyền, lợi ích hợp pháp của các đương sự. Trong thời gian qua, trên địa bàn huyện Thủy Nguyên, số lượng án Kinh doanh thương mại liên quan đến tín dụng Ngân hàng chiếm tỷ lệ cao. Qua tổng hợp số liệu thực tiễn, chúng tôi thấy công tác thẩm định tài sản là đất, tài sản gắn liền với đất và việc kiểm soát mục đích sử dụng vốn vay của một số tổ chức tín dụng có nhiều vi phạm, dẫn đến việc giải quyết vụ án và thi hành án dân sự gặp nhiều khó khăn.

   Thực hiện Kế hoạch công tác năm 2023 của ngành Kiểm sát Hải Phòng với nhiệm vụ trọng tâm là nâng cao chất lượng công tố trong hoạt động điều tra, xét xử; chú trọng lựa chọn các phiên tòa có chất lượng để các Kiểm sát viên học tập rút kinh nghiệm và Kế hoạch số 06 ngày 05/01/2023 thực hiện khâu đột phá năm 2023, Phòng 3 VKSND thành phố đã lựa chọn phiên toà có bị cáo không nhận tội để sử dụng hình ảnh số hóa làm tài liệu, chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội của bị cáo.

Tài sản do phạm tội mà có là những đồ vật, tiền có nguồn gốc được hình thành từ việc trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội mà có hoặc có được do đổi chác, mua bán những tài sản phạm tội, hoặc khoản tiền thu lời bất chính từ việc phạm tội... Trong vụ án Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên việc xác định tài sản do phạm tội mà có chính là khối lượng khoáng sản đã khai thác trái phép (hậu quả của vụ án) và số tiền thu lời bất chính mà cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp thu được. Đây cũng là một trong những nguồn vật chứng quan trọng của vụ án. Do đó, khi giải quyết vụ án hình sự, song song với việc xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, pháp nhân có liên quan thì các cơ quan tố tụng phải điều tra làm rõ khối lượng khoáng sản đã bị khai thác trái phép, trị giá số khoáng sản này và lợi nhuận mà cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp có được từ hoạt động khai thác tài nguyên trái phép để tịch thu hoặc bị truy thu để sung quỹ nhà nước theo quy định tại Điều 48 Bộ luật Hình sự và Điều 107 Bộ luật Tố tụng hình sự.

Án phí trong vụ án hình sự (VAHS) được quy định tập trung tại các Điều 135, 136 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (BLTTHS) và Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí và lệ phí Tòa án (Nghị quyết số 326). Nhìn chung, quy định của BLTTHS, Nghị quyết số 326 tương đối cụ thể, chi tiết, khắc phục nhiều hạn chế trong quy định cũ. Tuy nhiên, qua thực tiễn, nhận thấy rằng vấn đề án phí trong VAHS vẫn bộc lộ một số vướng mắc, bất cập, đặc biệt là trường hợp áp dụng với người chưa thành niên phạm tội, muốn được đưa ra để cùng trao đổi như sau.

Thủy Nguyên là một huyện đảo lớn bậc nhất của thành phố Hải Phòng, kinh tế đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Nằm ở cửa ngõ phía bắc của thành phố, huyện Thủy Nguyên có diện tích tự nhiên 242,7 km2, dân số trên 31 vạn người, đơn vị hành chính gồm 35 xã, 02 thị trấn trong đó có 07 xã miền núi. Huyện Thủy Nguyên không chỉ có địa hình phức tạp mà còn đa dạng trong văn hóa làng xóm. Định hướng trong tương lai gần, Thủy Nguyên trở thành thành phố trong thành phố, với đặc điểm đó tạo điều kiện cho Thủy Nguyên phát triển về mọi mặt kinh tế, chính trị, xã hội. Việc thu hút nhiều dự án đầu tư, số lượng dân cư tăng biến động do việc nhập cư nên dẫn đến tình hình tội phạm trên địa bàn huyện có nhiều diễn biến phức tạp.

Di chúc là văn bản thể hiện ý chí, nguyện vọng của chủ sở hữu hợp pháp về việc định đoạt tài sản của mình sau khi chết. Di chúc lập vào thời điểm chủ sở hữu hợp pháp còn sống, có hiệu lực thi hành khi người đó chết. Việc lập di chúc có thể công khai hoặc bí mật tùy thuộc vào yêu cầu của người lập di chúc. Một người có thể lập một hoặc nhiều di chúc khác nhau với cùng nội dung hoặc khác nội dung để định đoạt đối với nhiều tài sản hoặc cùng một tài sản của mình. Khi công khai các bản di chúc của người chết, sẽ căn cứ vào thời điểm lập di chúc sau cùng để xác định ý chí, nguyện vọng cuối cùng của người chết về việc định đoạt tài sản của mình. Trường hợp người chết có nhiều di chúc khác nhau và nội dung các bản di chúc này không trùng lặp, không phủ nhận nội dung di chúc khác thì ở thời điểm mở thừa kế, những bản di chúc này đồng loạt có hiệu lực thi hành. Đối với trường hợp có nhiều bản di chúc thể hiện ý chí, nguyện vọng của người chết định đoạt cùng một hoặc một số tài sản nhưng nội dung lại phủ nhận nhau thì đương nhiên bản di chúc được lập sau cùng (về mặt thời gian) sẽ là bản di chúc có hiệu lực thi hành. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp bản di chúc được lập trước đã thực hiện đúng các quy định của BLDS (lập bằng văn bản có công chứng, chứng thực) và đương nhiên có hiệu lực nhưng vào thời điểm hấp hối, người để lại di sản lại có sự thay đổi ý chí, nguyện vọng đối với tài sản của mình. Thậm chí sự thay này có nội dung trái ngược, hoặc thay đổi một phần hoặc toàn bộ nội dung di chúc đã được lập trước đó. Di chúc vào thời điểm người để lại di sản hấp hối trước khi qua đời thường chỉ là di chúc miệng, hoặc là bản ghi âm, ghi hình của người để lại di sản mà không tuân thủ trình tự, thủ tục do BLDS quy định. Vậy những di chúc tồn tại dưới dạng file ghi âm, ghi hình có được coi là di chúc hợp pháp không, có giá trị pháp lý và hiệu lực pháp luật hay không?

Trong công tác Thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án hình sự, hoạt động xây dựng Kế hoạch thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra và đề ra yêu cầu điều tra trong các vụ án hình sự nói chung và các vụ án Cố ý gây thương tích có đồng phạm nói riêng là quyền năng quan trọng và cơ bản của Viện kiểm sát, đồng thời cũng là trách nhiệm của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ án.