Trong thực tiễn giải quyết án ma túy, có nhiều vụ việc người phạm tội liên quan đến “người đang cai nghiện”. Tuy nhiên, việc xác định thế nào là “người đang cai nghiện” và khi nào được coi là “phạm tội đối với người đang cai nghiện” còn chưa thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng.

Cụ thể trong tình huống như sau: Khoảng 08 giờ ngày 15/5/2025, tại khu vực nghĩa trang thôn QK, xã PT, thành phố Hải Phòng), Đỗ Đình L có hành vi cung cấp dụng cụ sử dụng ma túy (bơm kim tiêm và nước cất) để Tăng Hữu N sử dụng trái phép chất ma túy loại Heroine (N là người đang điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc Methadone).

Quá trình giải quyết, vụ án có các quan điểm khác nhau trong việc xác định L có phạm tội Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy với tình tiết định khung tăng nặng "Đối với người đang cai nghiện", quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 255 Bộ luật Hình sự hay không.

Quan điểm thứ nhất: L phạm tội "Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy", quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 255 của Bộ luật Hình sự:

Bởi lẽ: Theo quy định tại khoản 13 Điều 2 Luật phòng, chống ma túy năm 2021, quy định: "Cai nghiện ma túy là quá trình thực hiện các hoạt động hỗ trợ về y tế, tâm lý, xã hội, giúp người nghiện ma túy dừng sử dụng chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, phục hồi thể chất, tinh thần, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi để chấm dứt việc sử dụng trái phép các chất này".

Như vậy, “Cai nghiện ma túy” là việc loại bỏ tình trạng lệ thuộc ma túy, việc điều trị nghiện bằng thuốc thay thế (Methadone, Buprenorphine, v.v.) là một biện pháp cai nghiện. Tăng Hữu N là người đang điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc Methadone. Như vậy, N thuộc đối tượng “đang cai nghiện ma túy”. Do đó, L phạm tội "Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy" với tình tiết định khung tăng nặng là "Đối với người đang cai nghiện", quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 255 của Bộ luật Hình sự.

Quan điểm thứ hai: L phạm tội "Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy", quy định tại khoản 1 Điều 255 của Bộ luật Hình sự:

Bởi lẽ: Tại khoản 1 Điều 28 Luật phòng, chống ma túy 2021 quy định "biện pháp cai nghiện ma túy" bao gồm hai biện pháp: Cai nghiện ma túy tự nguyện và Cai nghiện ma túy bắt buộc. Cai nghiện ma túy tự nguyện và cai nghiện ma túy bắt buộc được thực hiện theo trình tự, thủ tục quy định tại Điều 29, 30, 31 và 32 Luật phòng, chống ma túy năm 2021.

Theo quy định tại khoản 4 Điều 2 Nghị định số 90/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016 thì điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế là việc sử dụng thuốc thay thế để điều trị cho người nghiện.

Mặt khác, tại Điều 256a Bộ luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung năm 2025) có quy định: "1. Người nào sử dụng trái phép chất ma túy thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 03 năm:

a) Đang trong thời hạn cai nghiện ma túy hoặc điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy 2021".

Như vậy, ngay tại Bộ luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung năm 2025) đã quy định rõ cai nghiện ma túy và điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế là hai hình thức khác nhau, điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc Methadone không phải là biện pháp cai nghiện ma túy. Trong vụ án nêu trên, N đang điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc Methadone. Do vậy, N không phải đối tượng "Đang cai nghiện ma túy". Do vậy, L phạm tội "Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy", quy định tại khoản 1 Điều 255 của Bộ luật Hình sự.

Tác giả đồng tình với quan điểm thứ hai, bởi căn cứ theo quy định của Luật phòng, chống ma túy năm 2021, Nghị định 116/NĐ-CP ngày 21/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật phòng, chống ma túy, Luật xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy và Nghị định số 90/2016/NĐ-CP ngày 01/7/2016, xác định: "Người đang cai nghiện ma túy" là người đang Cai nghiện ma túy tự nguyện hoặc Cai nghiện ma túy bắt buộc, đều phải chịu sự quản lý của Cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Việc "điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc Methadone" là việc sử dụng thuốc thay thế để điều trị cho người nghiện không phải "đang cai nghiện ma túy".  Qua bài viết từ tình huống cụ thể nêu trên, tác giả mong muốn nhận được ý kiến thảo luận của các bạn đọc, đồng nghiệp và ý kiến hướng dẫn, chỉ đạo của cấp trên./.

Trần Thị Hoa - Lê Thị Vui - Viện kiểm sát nhân dân khu vực 10