Tài sản do phạm tội mà có là những đồ vật, tiền có nguồn gốc được hình thành từ việc trực tiếp thực hiện hành vi phạm tội mà có hoặc có được do đổi chác, mua bán những tài sản phạm tội, hoặc khoản tiền thu lời bất chính từ việc phạm tội... Trong vụ án Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên việc xác định tài sản do phạm tội mà có chính là khối lượng khoáng sản đã khai thác trái phép (hậu quả của vụ án) và số tiền thu lời bất chính mà cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp thu được. Đây cũng là một trong những nguồn vật chứng quan trọng của vụ án. Do đó, khi giải quyết vụ án hình sự, song song với việc xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, pháp nhân có liên quan thì các cơ quan tố tụng phải điều tra làm rõ khối lượng khoáng sản đã bị khai thác trái phép, trị giá số khoáng sản này và lợi nhuận mà cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp có được từ hoạt động khai thác tài nguyên trái phép để tịch thu hoặc bị truy thu để sung quỹ nhà nước theo quy định tại Điều 48 Bộ luật Hình sự và Điều 107 Bộ luật Tố tụng hình sự.

Điểm o khoản 1 Điều 52 của Bộ luật hình sự năm 2015 (BLHS năm 2015) quy định “Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội” là một tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Đây là quy định được kế thừa từ BLHS năm 1999, tuy nhiên, đến nay, vẫn chưa có hướng dẫn áp dụng cụ thể, dẫn đến còn nhiều quan điểm khác nhau về cách hiểu và áp dụng trên thực tiễn. Trong khuôn khổ của bài viết này, tôi muốn đưa ra một nội dung còn thiếu thống nhất để cùng các đồng chí thảo luận.

Tóm tắt: Việc đánh giá chứng cứ, xác định chính xác tội danh trong nhóm tội xâm phạm tính mạng sức khỏe (Giết người, Cố ý gây thương tích) và một số tội danh liên quan (Gây rối trật tự công cộng) do hành vi vượt quá của các đồng phạm gây ra trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự. Bài viết nêu lên một số trường hợp dễ nhầm lẫn trong quá trình định tội danh từ đó chỉ ra những khó khăn, vướng mắc, bất cập về quy định pháp luật; đồng thời đề xuất một số định hướng pháp luật giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng định tội danh chính xác, tránh tình trạng oan, sai, bỏ lọt tội phạm.

Ngày 11/1/2019, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao ban hành Nghị quyết số 01/2019/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định của pháp luật về lãi, lãi suất, phạt vi phạm trong hợp đồng vay tài sản; lãi suất trung bình trên thị trường; quyết định lãi, lãi suất trong bản án, quyết định của Tòa án. Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 15/3/2019. 

Hiến pháp 2013 Điều 36 ghi nhận: Nam, nữ có quyền kết hôn, ly hôn. Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng tôn trọng lẫn nhau. Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 cũng quy định cụ thể chế độ hôn nhân và gia đình; chuẩn mực pháp lý trách nhiệm của cá nhân, tổ chức, Nhà nước và xã hội trong việc xây dựng, củng cố chế độ hôn nhân và gia đình. Theo đó “vợ, chồng hoặc cả hai người có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết cho ly hôn” nếu mục đích hôn nhân không đạt được, các nguyên tắc hôn nhân bị vi phạm và hai bên không thể duy trì đời sống vợ chồng.

Quyền bào chữa là một trong những quyền quan trọng của người bị buộc tội, bị can, bị cáo được pháp luật ghi nhận để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Thông thường, sự tham gia của người bào chữa phụ thuộc vào ý chí của bị can, bị cáo, người bị bắt, tạm giữ.

Hải Phòng là một trong những thành phố lớn, có vị trí địa lý tương đối thuận lợi, hệ thống giao thông ngoài đường bộ, đường hàng không, còn có đường biển, đặc biệt các tuyến đường huyết mạch liên tỉnh vận chuyển hàng hóa từ các nước láng giềng qua biên giới phía Bắc vào nước ta, nên diễn biến tình hình tội phạm rất phức tạp. Hải Phòng cũng là một trong những đơn vị có số lượng án ma túy lớn so với các tỉnh, thành khác trong cả nước. Đặc điểm tội phạm ma túy trên địa bàn thành phố rất đa dạng phong phú, các đối tượng phạm tội sử dụng nhiều thủ đoạn phạm tội tinh vi, xảo quyệt, trá hình dưới nhiều cách thức. Khi bị phát hiện các đối tượng này rất manh động, sẵn sàng sử dụng vũ khí để chống trả lại các lực lượng chức năng. Ma túy được đối tượng phạm tội mua bán, vận chuyển, sản xuất với số lượng rất lớn, ngày càng nhiều chủng loại, không chỉ đơn thuần là các loại ma túy có nguồn gốc từ thuốc phiện (Heroine) thuộc nhóm Opiats nữa mà còn nhiều loại ma túy tổng hợp mới thuộc nhóm Amphetamine (ATS) như: Methamphetamine, Ketamine, MDMA, XLR-11, cần sa tổng hợp… với nhiều tên gọi, hình dáng khác nhau. Việc tiêu thụ ma túy dưới hình thức tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy cũng len lỏi vào nhiều nhà hàng, khách sạn, quán bar, vũ trường, quán karaoke… ở khắp các ngõ ngách trên địa bàn thành phố.

Phát biểu của Kiểm sát viên tại phiên tòa, phiên họp giải quyết các vụ án hành chính, vụ việc kinh doanh thương mại, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật (viết tắt là các vụ án dân sự, hành chính) là kết quả của quá trình nghiên cứu hồ sơ, tham gia phiên tòa của Kiểm sát viên, thể hiện vị trí, vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ, việc dân sự, hành chính. Để nâng cao hơn nữa chất lượng ý kiến phát biểu của Kiểm sát viên tại phiên tòa, phiên họp chúng ta phải quan tâm và thực hiện tốt ngay từ giai đoạn nghiên cứu hồ sơ. Qua thực tiễn công tác, chúng tôi tích hợp một số kinh nghiệm để nâng cao chất lượng phát biểu của Kiểm sát viên tại phiên tòa, phiên họp giải quyết các vụ án dân sự, hành chính như sau:

Thành phố Hải Phòng đang có sự “chuyển mình” thay đổi, tiếp tục phát triển, hội nhập, bứt phá nhanh chóng. UBND TP Hải Phòng đã tiến hành nhiều cuộc cải cách lớn, hệ thống giao thông, đường cao tốc, quốc lộ đã bắt đầu được đẩy mạnh theo đúng tinh thần Nghị quyết 45 của Bộ chính trị về xây dựng và phát triển Hải Phòng đến năm 2030, là năm diễn ra đại hộ Đảng bộ các cấp và Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XVI. Nhiều dự án trọng điểm đã hoàn thành và mới khởi công đem lại lợi thế lớn cho thành phố làm thay đổi bộ mặt đô thị. Tuy nhiên, công tác đền bù giải phóng mặt bằng còn nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các công trình, dự án trên địa bàn và làm gia tăng các khiếu kiện về hành chính liên quan đến công tác quản lý, sử dụng đất đai, bồi thường giải phóng mặt bằng. Bản án, quyết định hành chính của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật phải được các cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành. Tuy nhiên, việc đưa bản án, quyết định hành chính vào thực tế cuộc sống hiện nay còn nhiều khó khăn, vướng mắc, cần có sự thống nhất hướng dẫn giữa các cơ quan Trung ương, tạo cơ sở để các cơ quan tư pháp địa phương tổ chức thực hiện.

Bộ luật tố tụng hình sự 2015 (BLTTHS) ra đời với kỳ vọng rất lớn là tạo ra hành lang pháp lý để triển khai đồng bộ nhiều biện pháp đảm bảo cao nhất quyền con người, đặc biệt là quyền lợi của bị can, bị cáo trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Theo đó, xét xử là một trong những hoạt động tố tụng quan trọng nhất, có ý nghĩa quyết định “sinh mạng chính trị” của người bị buộc tội, vì vậy, càng đòi hỏi cao trong việc bảo đảm quyền lợi cho bị cáo. Trong khuôn khổ bài viết này, tác giả đưa ra trao đổi về một biện pháp bảo đảm quyền lợi cho bị cáo trong Tố tụng hình sự cần được thực hiện ở giai đoạn xét xử nhưng lại chưa thống nhất triển khai trên thực tiễn đó là việc Tuyên án về các trường hợp thi hành án dân sự.