Sáng ngày 25/6, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Luật này gồm 4 điều, chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025. Luật sửa đổi, bổ sung quy định nhiều điểm có lợi cho bị can, bị cáo khi thực hiện hành vi phạm tội trước và sau 0 giờ 00 phút ngày 01/7/2025.

Dưới đây, tác giả tổng hợp các quy định mới có lợi cho bị can, bị cáo khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự có hiệu lực.

Ảnh kết quả biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.

• Người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối không bị thi hành án tử hình

  Khoản 1 Điều 1 Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự sửa đổi bổ sung khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015 quy định: 

  “3. Không thi hành án tử hình đối với người bị kết án nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

  a) Phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi;

  b) Người đủ 75 tuổi trở lên;

  c) Người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối.”

  Theo đó, bổ sung quy định về việc không thi hành án tử hình đối với người bị kết án là người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Điều này mang lại lợi ích rõ rệt cho những người bị kết án tử hình nhưng không may mắc phải căn bệnh hiểm nghèo này. Việc bổ sung quy định này thể hiện tính nhân đạo của pháp luật, đồng thời cũng phù hợp với thực tiễn y tế khi người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối thường không còn khả năng phục hồi và việc thi hành án tử hình sẽ không còn ý nghĩa.

• Bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh

Tại Bộ luật Hình sự năm 2015 có 18 tội có hình phạt tử hình, đến Luật sửa đổi, bô sung một số điều của Bộ luật hình sự còn 10 tội có hình phạt tử hình. Như vậy trong lần sửa đổi này đã bỏ hình phạt tử hình đối với 08 tội danh, cụ thể:Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Tội gián điệp (Điều 110); Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); Tội vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Tội tham ô tài sản (Điều 353); Tội nhận hối lộ (Điều 354); Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421);

Việc bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh là phù hợp với điều kiện nước ta hiện nay, một mặt vẫn đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời đáp ứng được tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình, cũng như yêu cầu hợp tác, mở rộng quan hệ quốc tế để phát triển đất nước.

• Quy định về điều khoản chuyển tiếp

Quy định có lợi cho người phạm tội được quy định tại các điều 40, 63, 109, 110, 114, 194, 248, 250, 251, 353, 354 và 421 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại các khoản 1, 4, 5, 6, 7, 10, 18, 22, 23 và 29 Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS và các quy định khác có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng đối với cả những hành vi phạm tội xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 7 năm 2025 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện hoặc đang bị điều tra, truy tố, xét xử.

Quy định không có lợi cho người phạm tội tại các điều 63, 192, 193, 194, 195, 235, 236, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 248, 249, 250, 251, 252, 255, 317, 353, 354, 355, 356, 357, 358 và 359 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại các khoản 4, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27 và 28 Điều 1 của Luật của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS và các quy định khác không có lợi cho người phạm tội thì không áp dụng đối với những hành vi xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 7 năm 2025 mà sau thời điểm đó mới phát hiện hoặc đang bị điều tra, truy tố, xét xử hoặc đối với người đang được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt, xóa án tích; trong trường hợp này, áp dụng quy định tương ứng của các văn bản quy phạm pháp luật về hình sự có hiệu lực trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 7 năm 2025 để giải quyết, trừ trường hợp: trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 4 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS.

Đối với hành vi phạm tội đã có bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 7 năm 2025 thì không căn cứ vào những quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS có nội dung khác so với các điều luật đã được áp dụng khi tuyên án để kháng nghị giám đốc thẩm; trường hợp kháng nghị dựa vào căn cứ khác hoặc đã kháng nghị trước ngày 01 tháng 7 năm 2025 thì việc xét xử giám đốc thẩm được áp dụng quy định tại hai điều khoản chuyển tiếp trên.

Hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 01 tháng 7 năm 2025 đối với quy định tại các điều 109, 110, 114, 194, 250, 353, 354 và 421 của Bộ luật Hình sự hoặc thuộc trường hợp quy định tại điểm c khoản 3 Điều 40 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại khoản 1 Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Hình phạt tử hình đã tuyên trước ngày 01 tháng 7 năm 2025 đối với người phạm tội về các tội quy định tại Điều 248 hoặc Điều 251 của Bộ luật Hình sự mà chưa thi hành án thì không thi hành và Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân đối với các trường hợp sau:

a) Khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt bằng hoặc thấp hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định tại khoản 5 Điều 248 hoặc khoản 5 Điều 251 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại khoản 18 Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS;

b) Khối lượng, thể tích chất ma túy được xác định trong bản án để quyết định hình phạt lớn hơn khối lượng, thể tích chất ma túy thấp nhất quy định tại khoản 5 Điều 248 hoặc khoản 5 Điều 251 của Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tại khoản 18 Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS mà người phạm tội không phải là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy hoặc không có 02 tình tiết tăng nặng trở lên.

Người phạm tội về các tội quy định tại Điều 353 và Điều 354 của Bộ luật Hình sự mà theo quy định tại khoản 2 Điều này được chuyển thành tù chung thân thì vẫn áp dụng quy định tại điểm a khoản 4 Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS khi xét giảm mức hình phạt đã tuyên.

Hình phạt tù chung thân đã tuyên trước ngày 01 tháng 7 năm 2025 khi xét giảm mức hình phạt đã tuyên đối với người phạm tội về các tội quy định tại Điều 353 và Điều 354 của Bộ luật Hình sự thì không áp dụng quy định tại điểm a khoản 4 Điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS khi xét giảm mức hình phạt đã tuyên.

Nguyễn Đình Long - VKSND Khu vực 11