Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Nguồn: Báo Chính phủ

Theo quy định tại Điều 256a, tội “Sử dụng trái phép chất ma túy” được xác định trong 04 trường hợp cụ thể:

Đang trong thời hạn cai nghiện ma túy hoặc điều trị nghiện các chất ma túy bằng thuốc thay thế theo quy định của Luật Phòng, chống ma túy.

Đang trong thời hạn quản lý sau cai nghiện ma túy tại nơi cư trú.

Đang trong thời hạn 02 năm kể từ ngày hết quản lý sau cai nghiện ma túy và đang thuộc diện quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy.

Đang trong thời hạn 02 năm kể từ khi tự ý chấm dứt cai nghiện ma túy tự nguyện hoặc điều trị bằng thuốc thay thế.

Việc hình sự hóa hành vi sử dụng trái phép chất ma túy trong các trường hợp nêu trên nhằm khắc phục tình trạng “tái nghiện” ngày càng gia tăng, đồng thời tạo cơ sở pháp lý chặt chẽ để các cơ quan tiến hành tố tụng có thể xử lý đối tượng, góp phần đảm bảo trật tự an toàn xã hội.

Tuy nhiên, do đây là quy định mới, thực tiễn áp dụng Điều 256a còn phát sinh một số vấn đề cần bàn luận:

Xác định tình trạng pháp lý của người sử dụng: Việc kiểm tra, chứng minh đối tượng có đang thuộc diện quản lý sau cai, đang trong thời hạn cai nghiện, hay đã tự ý bỏ cai nghiện… đòi hỏi phải thu thập hồ sơ, quyết định quản lý, dữ liệu từ cơ quan chức năng. Nhiều trường hợp hồ sơ lưu trữ chưa đầy đủ hoặc cập nhật chậm gây khó khăn cho CQĐT và VKS.

Thu thập chứng cứ khoa học: Để buộc tội, ngoài kết quả test nhanh, các cơ quan chức năng cần có kết luận giám định chính thức từ các Cơ quan tiến hành giám định đối với mẫu máu, nước tiểu; đồng thời giám định công cụ, phương tiện sử dụng ma túy. Quy trình này mất nhiều thời gian, trong khi người sử dụng thường có tâm lý quanh co, chối tội.

Ranh giới hành vi vi phạm hành chính và tội phạm hình sự: Trước đây, hành vi sử dụng ma túy chỉ bị xử phạt hành chính, vì vậy nhiều cán bộ địa phương còn lúng túng trong việc phân biệt và xác định căn cứ khởi tố hình sự theo Điều 256a.

Sự phối hợp liên ngành: Điều luật mới đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Công an, Viện kiểm sát, Tòa án và cơ quan có liên quan trong việc xác minh tình trạng cai nghiện, quản lý sau cai nghiện. Nếu không đồng bộ, việc xử lý có thể bị kéo dài, ảnh hưởng đến hiệu quả đấu tranh phòng, chống ma túy.

Trong bối cảnh đó, lãnh đạo Viện KSND các cấp đã chỉ đạo cán bộ kiểm sát chủ động nghiên cứu, phối hợp với CQĐT, đồng thời tham khảo ý kiến của các đơn vị nghiệp vụ Bộ Công an, VKSND tối cao và Tòa án nhân dân tối cao để thống nhất cách áp dụng, bảo đảm xử lý đúng người, đúng tội, không bỏ lọt nhưng cũng không làm oan sai.

Có thể khẳng định, việc bổ sung Điều 256a là bước tiến pháp lý quan trọng, nhưng để triển khai hiệu quả cần có sự đồng bộ về hướng dẫn áp dụng, cơ sở dữ liệu quản lý người nghiện và sự phối hợp liên ngành chặt chẽ. Đây cũng là yêu cầu đặt ra đối với mỗi Kiểm sát viên trong thời gian tới khi thụ lý, giải quyết các vụ án liên quan đến tội “Sử dụng trái phép chất ma túy”.

Nguyễn Linh Trang
          VKSND khu vực 8 - Hải Phòng